Тюркские языки

Когда нужно выполнить сложное дело, на помощь приходят друзья и близкие! Русская народная сказка «Репка» расскажет малышам о том, что сплочённость и поддержка творят чудеса! А другая любимая сказка – «Лисичка-сестричка и волк» – напомнит, что дружба с хитрыми лисицами ни к чему хорошему не приводит! Каждая книга-билингва выходит на двух языках – русском и татарском. Отлично дополняют тексты красочные иллюстрации современных художников.

Монография посвящена одной из основополагающих, причем спорных проблем алтаистики – проблеме сложения и существования тюрко-монгольской языковой общности, наличие которой, по мнению автора, фактически легло в основу гипотезы генетического родства так называемых алтайских языков: тюркских, монгольских и тунгусо-маньчжурских. Разделяя контактную теорию появления огромного количества общих элементов между тюркскими и монгольскими языками, автор предпринимает в данном исследовании попытку показать и обосновать, что тюрко-монгольская языковая общность в основном сложилась в результате тюркского влияния на лексику монгольских языков, начавшегося еще в общемонгольскую эпоху и продолжавшегося в последующие исторические периоды развития уже конкретных монгольских языков и их ареалов. Книга предназначена специалистам в области истории тюркских и монгольских языков, алтаистам, компаративистам-лексикологам, а также всем, кто интересуется контактами тюркских и монгольских народов и их языков

В книге читатели встретятся с любимыми героями самых знаменитых зарубежных авторов – Г. Х. Андерсена и братьев Гримм. Любимые сказки повествуют о добре, отзывчивости и взаимовыручке. Каждая книга-билингва выходит на двух языках – русском и татарском. Отлично дополняют тексты красочные иллюстрации современных художников.

В книге вас ждут любимые герои, с которыми малыши знакомятся впервые, ещё не умея ходить! Добрые и поучительные тексты русских народных сказок, яркие иллюстрации со множеством деталей – их так интересно рассматривать! Каждая книга-билингва выходит на двух языках – русском и татарском. Отлично дополняют тексты красочные иллюстрации современных художников.

Одни из лучших сказок для самых маленьких читателей вошли в состав данной книги. Малыш узнает о том, что такое дружба, и как товарищи спасают друг друга в беде; познакомится с зайцем, волком, медведем, а также хитрой лисой, сумевшей обмануть весельчака Колобка. Каждая книга-билингва выходит на двух языках – русском и татарском. Отлично дополняют тексты красочные иллюстрации современных художников.

Kitaba 1938-ci ildə, 40 yaşı tamam olmamış güllələnmiş, repressiya qurbanı Əmin Abidin əsərləri daxil edilmişdir. Qorqudşünas, folkorçu, nəzəriyyəçi və ədəbiyyat tarixçisi alimin elmi əhəmiyyətini bu gün də qoruyub saxlayan, indiyədək çap olunmamış çoxcildlik “Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı tarixi” əsərini, “Heca vəzninin tarixi”, “Türk xalq ədəbiyyatinda mani növü və Azərbaycan bayatılarının xüsusiyyəti”, «Ki­tab-i Dədə Qorqud»la bağlı məqalələrini, türkçənin təkamülü və folk­­lorla bağlı digər araşdırmalarıını oxuyanlar müasirlərinin onun araş­dır­malarını neçə mənimsəyərək öz adlarına çap etdirdiklərinin şahidi olacaqlar.

Kitaba 1938-ci ildə, 40 yaşı tamam olmamış güllələnmiş, repressiya qurbanı Əmin Abidin əsərləri daxil edilmişdir. Qorqudşünas, folkorçu, nəzəriyyəçi və ədəbiyyat tarixçisi alimin elmi əhəmiyyətini bu gün də qoruyub saxlayan, indiyədək çap olunmamış çoxcildlik “Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı tarixi” əsərini, “Heca vəzninin tarixi”, “Türk xalq ədəbiyyatinda mani növü və Azərbaycan bayatılarının xüsusiyyəti”, «Ki­tab-i Dədə Qorqud»la bağlı məqalələrini, türkçənin təkamülü və folk­­lorla bağlı digər araşdırmalarıını oxuyanlar müasirlərinin onun araş­dır­malarını neçə mənimsəyərək öz adlarına çap etdirdiklərinin şahidi olacaqlar.

Türk halklary Altaý daglarynyň giň meýdanynda emele gelýär we beýleki dil toparlary: Mongol, Tungus-Mançu we Tibeto-Hytaý bilen aragatnaşyk saklaýar. Türk dilleriniň we halklarynyň ösüş prosesinde olaryň gürleýjileri, şiweleri we dilleri emele geldi, bir tarapdan meňzeşligi - gelip çykyşynyň bitewiligi netijesinde, beýleki tarapdan häsiýetlendirildi! - umumy türk diliniň ilki dialektlere, soňra bolsa aýry dillere we dil toparlaryna bölünmegi bilen düşündirilýän tapawutlar bilen.

Төрки халыклар Алтай таулары районында киң киңлектә формалашалар һәм Монгол, тунгус-маньчжур һәм Тибет-Кытай Халыкларының башка тел төркемнәре белән үзара бәйләнештә торалар. Төрки телләр һәм халыклар аларның сөйләүчеләре үсеше процессында, бер яктан, аларның килеп чыгышы бердәмлеге нәтиҗәсендә охшашлыгы, ә икенче яктан аермалары белән характерланган диалектлар һәм телләр барлыкка килә, алар гомуми төрки телнең башта диалектларга, ә аннары аерым телләргә һәм телләр төркемнәренә нигезләрнең таркалуы белән аңлатыла.

Төрки халыҡтар Алтай тауҙары районында киң арауыҡта формалаша һәм монгол, тунгус-маньчжур һәм тибет-ҡытай халыҡтарының башҡа тел төркөмдәре менән үҙ-ара эш итә. Төрки телдәр һәм уларҙы һөйләүсе халыҡтар үҫеше барышында диалекттар һәм телдәр барлыҡҡа килә, бер яҡтан, уларҙың килеп сығышы берҙәмлеге һөҙөмтәһендә оҡшашлығы, икенсе яҡтан айырмалыҡтары менән характерлана, улар дөйөм төрки теленең тарҡалыуы менән аңлатыла нигеҙҙәре башта диалекттарға, ә һуңынан айырым телдәргә һәм телдәр төркөмдәренә.

Türk halkları Altay Dağları bölgesinde geniş bir alanda oluşmakta ve Moğol, Tunguso-Mançu ve Tibet-Çin olmak üzere diğer halk dil gruplarıyla etkileşime girmektedir. Türk dillerinin ve halklarının — onların ana dili olan halklarının gelişimi sürecinde, lehçeler ve diller, bir yandan kökenlerinin birliğinin bir sonucu olarak benzerlikler, diğer yandan da ortak Türk dilinin dağılmasından kaynaklanan farklılıklar ile karakterize edildi — temeller önce lehçelere, sonra ayrı dillere ve dil gruplarına.

Тюрк норуоттара Алтай хайаларын оройуонугар киэҥ сиринэн тайаан сытар уонна норуоттар атын тылларынан буолаллар: монгол, тунгусо- манчжур уонна тибето- Кытай тылларын кытта бииргэ үлэлииллэр. Түүр тыллара уонна норуоттар тыллара сайдыыларын процеһыгар, характеристикалар уонна тыллара- өстөрө үөскээбиттэрэ, биир өттүнэн — кинилэр үөскээһиннэрэ, онтон атын — атын түүр тыллара уратылара, онтон атын түүр тыллара уратыларынан быһаарыллар.

Түрк элдери Алтай тоолорунун аймагында кеңири мейкиндикте калыптанып, башка элдердин тилдик топтору: монгол, тунгус-манжур жана Тибет-Кытай менен өз ара аракеттенишет. Түрк тилдеринин жана элдеринин-алардын эне тилдеринин өнүгүү процессинде бир жагынан окшоштугу менен мүнөздөлгөн диалектилер жана тилдер пайда болду — алардын келип чыгышынын биримдигинин натыйжасы, экинчи жагынан жалпы түрк тилинин ыдырашы менен түшүндүрүлгөн айырмачылыктар — адегенде диалекттерге, андан кийин өзүнчө тилдерге жана тилдердин топторуна негиздер.

Тӗрӗк халӑхӗсем Алтай тӑвӗсен районӗнче анлӑ вырӑнта йӗркеленеҫҫӗ, халӑхсен ытти чӗлхеллӗ ушкӑнӗсемпе-монгол, тунгус, маньчжур тата тибето-китай ушкӑнӗсемпе-ҫыхӑнса тӑраҫҫӗ. Тӗрӗк чӗлхисемпе халӑхсене-вӗсене йӑтса ҫӳрекенсене-аталантарнӑ май диалектсемпе чӗлхесем пӗр пек пулса тӑчӗҫ, пӗр енчен — вӗсем пӗрлӗхлӗ пулнине, тепӗр енчен — тӗрӗк чӗлхи арканнине ӑнлантарса паракан уйрӑмлӑхсем-малтан диалектсем, унтан уйрӑм чӗлхесемпе чӗлхесен ушкӑнӗсем пулса тӑчӗҫ.

Túrki halyqtary Altaı taýlary aımaǵynda keń keńistikte qalyptasady jáne mońǵol, týngýs-manchjýr jáne tıbet-qytaı halyqtarynyń basqa tildik toptarymen ózara árekettesedi. Túrki tilderi men halyqtarynyń — olardyń sóıleýshileriniń damý prosesinde dıalektiler men tilder paıda boldy, olar bir jaǵynan uqsastyqtarmen — olardyń shyǵý teginiń birliginiń saldary retinde, al ekinshi jaǵynan — ortaq túrki tiliniń ydyraýymen túsindiriletin aıyrmashylyqtarmen-aldymen dıalektilerge, sodan keıin jeke tilder men Tilder toptaryna negizdeldi.

Türk xalqları Altay dağlarında geniş bir ərazidə formalaşaraq digər xalqların dil qrupları ilə: monqol, tunqus-mançu və tibet-çin dilləri ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar. Türk dillərinin və xalqlarının inkişafı prosesində onların danışanları, dialektləri və dilləri bir tərəfdən oxşarlığı ilə, digər tərəfdən mənşəyinin birliyi nəticəsində formalaşmış, səciyyələnmişdir. - ortaq türk əsas dilinin əvvəlcə dialektlərə, sonra isə ayrı-ayrı dillərə və dil qruplarına parçalanması ilə izah edilən fərqlərlə.

Туркий халқлар Олтой тоғларида кенг ҳудудда шаклланган ва бошқа лингвистик халқлар гуруҳлари: мўғул, Тунгус-Манчур ва Тибето-Хитой билан ўзаро алоқада. Туркий тиллар ва халқларнинг ривожланиши жараёнида-уларнинг она тилида сўзлашувчилари, лаҳжалари ва тиллари шаклланди, улар бир томондан ўхшашлик билан — уларнинг келиб чиқиши бирлиги натижасида, иккинчи томондан — умумий туркий тилнинг парчаланиши билан изоҳланадиган фарқлар билан тавсифланади тил - аввал диалектларга, сўнгра алоҳида тилларга ва тиллар гуруҳларига.

Bu kitabda türkologiya elminin tarixi və tədqiqat sahələri, tədqiqi, mənbələri, türk dilinin mövqeyi, türk dillərinin təsnifatı, tarixi mərhələləri haqqında məlumat verilir. Kitab müəllim, magistr, doktorant, tələbə və türkoloq-mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulmuşdur.

تۈرك خەلقلىرى ئالتاي تېغىدىكى كەڭ رايوندا شەكىللەنگەن بولۇپ ، موڭغۇل ، تۇڭگۇس-مانجۇ ۋە تىبەت-خەنزۇلارنىڭ باشقا تىل گۇرۇپپىلىرى بىلەن ئۆز-ئارا تەسىر كۆرسىتىدۇ. تۈرك تىللىرى ۋە خەلقلىرىنىڭ تەرەققىيات جەريانىدا - ئۇلارنىڭ سۆزلىگۈچىلىرى ، دىئالېكتلىرى ۋە تىللىرى بىر تەرەپتىن ، ئوخشاشلىق بىلەن ، ئۇلارنىڭ كېلىپ چىقىشى بىرلىككە كەلگەن ، يەنە بىر تەرەپتىن شەكىللەنگەن ، خاراكتېرلەنگەن. - ئورتاق تۈرك ئاساسى تىلىنىڭ پارچىلىنىشى بىلەن چۈشەندۈرۈلگەن ئوخشىماسلىقلار ئارقىلىق ئالدى بىلەن دىئالېكتلارغا ، ئاندىن ئايرىم تىل ۋە تىل گۇرۇپپىلىرىغا ئايرىلىدۇ.

Словарь содержит свыше 16 000 слов языка тофаларов – охотников и оленеводов, обитающих в высокогорной саянской тайге. Он включает лексику, отражающую особенности географической среды обитания, черты хозяйственной деятельности, материальной и духовной культуры, общественной организации этого народа. Словарь предназначен для специалистов по тюркским языкам и всех тех, кто интересуется языками малочисленных народов.