Азербайджанская литература

“Yazılmayan yazı” xalq yazıçısı Sabir Əhmədlinin avtobioqrafik səciyyə daşıyan memuar-romanıdır. Yazıçı uşaqlığından qocalığınadək keçdiyi ömür yolunu özü incələyib, bunu oxucularına böyük bir ərməğan kimi qələmə alıb. Böyük romançı burada da zamanın, məkanın ruhunu saxlamağa, milli kimliyimizin gözləri önündə hansı məngənələrdən keçdiyini özünün və qələm dostlarının timsalında göstərməyə çalışıb. Özünün sərt romançı üslubuna sadiq qalan ədib bu xatirə-romanında da həqiqətlərin gözünün içinə dik baxmaqdan çəkinməyib. Əsər “Xatirə Ədəbiyyatı” silsiləsinin tələblərinə uyğun olaraq yazıçının ailəsinin razılığı ilə müəyyən dərəcədə ixtisar edilərək nəşrə hazırlanıb.

Kitabda yazıçı-tərcüməçi Hüseyn Şərifin Hüseyn Cavid, Mikayıl Müşfiq, Üzeyir Hacıbəyov, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Səməd Vurğun, Nazim Hikmət, Süleyman Rəhimov, Mehdi Hüseyn haqqında xatirələri toplanıb.

Fransada yaşayıb-yaratmış Ümmülbanu (Banin) iki məşhur neft milyonçusunun – Şəmsi Əsədullayev və Musa Nağıyevin nəvəsi olub. Fransız dilində qələmə alınmış “Qafqaz günləri” avtobioqrafik romanında Banin uşaqlıq illərindən başlayaraq Parisə getdiyi günə qədər həyatında baş verənləri qələmə alıb. Roman son dərəcə səmimi bir dildə yazılıb və heyrət doğuran etiraflarla doludur. Kitabda Baninin ailəsi ilə bağlı xatirələri ilə yanaşı, dövrün mədəni-siyasi hadisələri ilə də tanış oluruq. 1917-ci il inqilabı, Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin qurulması, erməni-müsəlman qırğını, Qızıl Ordunun ölkəyə daxil olması ilə müstəqilliyimizə son qoyulması, varlıların mallarının müsadirə edilməsi, Azərbaycanda sosializmin inkişafı və yayılması kimi məsələlər bir şahidin dilindən nəql edilir. Kitabın 54-60-cı səhifələrinin tərcüməçisi Çimnaz Vəliyevadır.

“XAN” nəşriyyatının “Xatirə ədəbiyyatı” silsiləsindən təqdim etdiyi yeddinci kitab Məmməd Səid Ordubadinin xatirələrini əhatə edir. “Həyatım və mühitim”də Ordubadi yaşadığı dönəmi detallı şəkildə oxucuya çatdıra bilir. Xatiratı oxuduqca çar hökumətinin məhbəslərində yaşanan faciələri, qadınların başına gətirilən əxlaqsız hərəkətləri, I Dünya müharibəsinin yaşatdığı acıları əhatəli şəkildə görmək olar.

Kitabda Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri olan İsa Muğannanın iki maraqlı əsəri – “Saz” və “Tütək səsi” təqdim edilib. Hər iki əsər Böyük Vətən Müharibəsi illərində arxa cəbhədə yaşanan həyatın ağırlığını, baş verən konfliktlərin dinamik inkişafını maraqlı şəkildə əks etdirir. İsfəndiyar kişi, Qılınc Qurban, Çekist Məhərrəm, Milli, Cəbrayıl kimi xarakterlər, yaradılan təzadlı situasiyalar Azərbaycan kəndinin və insanının bütün koloritini canlı şəkildə ötürə bilir. Əsər elə real təsvirlərlə zəngindir ki, oxucu özünü o dövrün və o insanların içində hiss edəcək. Motivləri əsasında məşhur “Tütək səsi” filmi çəkilmiş əsərlərdə nəql olunan əhvalatlar çox asanlıqla yaddaşa köçür.

Bu kitabda toplanmış xatirələr ölməz şairimiz Mikayıl Müşfiqin ömür-gün yoldaşı, şəxsiyyətə pərəstiş illərində başı müsibətlər çəkmiş Dilbər Axundzadənin şairlə bağlı qələmə aldığı könül çırpıntılarıdır. Xatirələr həmin dövrün acılarını duymaq və şairin yaradıcılığını öyrənmək baxımından daim öz aktuallığını saxlayır.

Sovet-Azərbaycan ədəbiyyatının ən çox oxunan müəlliflərindən biri Salam Qədirzadənin “46 bənövşə”si maraqlı tarixçəsi olan əsərdir. Bu kitabın öz yaranışından bəhs edən üslubu var. Bir gün Mənzərə adlı bir xanım yazıçının çalışdığı redaksiyaya gəlir. Yazıçıda maraq oyadaraq əkiz bacısı, yazıçı olmaq arzusu ilə gündəliklər yazan Könülün iki dəftərini ona verir. Sadəcə oxuyub fikir bildirməsini xahiş edir. Sovet illərinin sevgi və iztirablarını, gəncliyin əyləncə və məşğuliyyətlərini anlamaq üçün bu əsər olduqca maraqlıdır. Təsvir olunan hadisələr, mövzunun əlvanlığı, gənclərin duyğu və düşüncələri çox səmimi, şirin və təsirli dillə qələmə alınıb. Beləliklə, böyük fransız yazıçısı və filosofu Alber Kamünün “… Var olmaq, yaşamaq, ölümə doğru getmək deməkdir. Ölüm maһnının son sözüdür. Biz, necə deyərlər, ölüm cəzasına məһkum olunmuş, ancaq һökmü nə vaxt və һarada yerinə yetiriləcəyini bilməyən, yoldaşlarının isə hər gün edam edildiyini görən kimsəsiz insanlarıq” epiqrafı ilə başlayan gündəliklər “46 bənövşə” adı ilə oxuculara təqdim olunur.

“XAN” nəşriyyatının “Xatirə ədəbiyyatı” silsiləsindən təqdim etdiyi dördüncü kitab Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin xatirələrini əhatə edir. Kitabda onun “Bir cavanın dəftəri” və “Həyatımın iyirmi ili” xatirələri dərc olunub. Çəmənzəminli birinci əsəri hekayə kimi qələmə alsa da, əsərin qəhrəmanı özüdür. Bu kitabda siz Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi olan Yusif Vəzirin Kiyevdə oxumağa gedənə qədər həyatının bir çox dönəmləri haqqında müfəssəl məlumatlar əldə edə biləcəksiniz.

Falih Rıfkı Atayın “Atanız Atatürk” kitabı böyük türk dövlətini və xalqını məhv olmaqdan qurtaran sərkərdə və lider Mustafa Kamal Atatürkün həyat və fəaliyyəti haqqındadır. Müəllif onun yaxın silahdaşlarından və zamandaşlarından olduğu üçün bu qeyri-adi şəxsiyyətin ən xarakterik cizgilərini ustalıqla göstərə bilib. Bu kitabı oxumaqla siz də Atatürkü yaxından tanıyacaq və sevəcəksiniz.

Tənqidçi, ədəbiyyatşünas alim, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin uzun müddət katibi olmuş Arif Əmrahoğlu hər kəsin yadında ziyalılıq simvolu və ən əsası isə, yaxşı insan kimi qalıb. “Xan” xatirə ədəbiyyatı seriyasından təqdim olunan 28-ci kitab da təsadüfən “Hamı üçün yaxşı – Arif Əmrahoğlu” adlandırılmayıb. Kitabda onun zamandaşlarının yazdığı xatirələr toplanıb və bu yazıların hər biri Arif Əmrahoğlunu tanımağınıza, onun ədəbiyyatımız və ədəbiyyatçılarımız üçün nə dərəcədə dəyərli olduğunu hiss etməyinizə yardımçı olacaq.

Əsrin əvvəllərində “rus ordusu artilleriyasının Allahı” general Əliağa Şıxlinskinin adı bütün dünyada şöhrət qazandı. “Şıxlinski üçbucağı”, “Şıxlinski formulu” – hərbi mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirildi, xarici ordularda belə ona geniş maraq oyandı. Azərbaycan xalqının fəxri, general-leytenant Əliağa Şıxlinskinin bizə yadigar qalan “Xatirələrim” kitabında onun kadet tələbəliyindən ordu komandanı kimi şərəfli bir vəzifəyə yüksəldiyi yol maraqlı təsvir edilib. Kitab gənclərimizin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsində mühüm rol oynayacaq.

Kitab Nağı bəy Şeyxzamanlının xatirələri əsasında tərtib olunub. Haqqında bəhs edilən hadisələr Azərbaycanın istiqlaliyyət illərində cərəyan edir və həmin dövrə aid bir çox önəmli məlumatlarla zəngindir. Kitabı nəşrə hazırlamaqda məqsədimiz Nağı bəy Şeyxzamanlının inamını doğrultmaq, xalqımızın istiqlalı uğrunda fədakarcasına çalışmış insanların keçdiyi yolu fəxrlə xatırlamaq, iftixar hissi ilə dolu tariximizi gələcək nəsillərə çatdırmaqdır.

XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının və maarifinin görkəmli nümayəndələrindən biri olan Abdulla Şaiqin “Xatirələrim”i “Xan” nəşriyyatının “Xatirə ədəbiyyatı” silsiləsindən təqdim etdiyi növbəti kitabdır. Kitabda görkəmli maarifçi ziyalının uşaqlığı, böyüyüb formalaşdığı Tiflis mühiti, Mirzə Fətəli Axundovla atasının münasibətləri, Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev, Nəriman Nərimanov, Cəfər Cabbarlı, Hüseyn Cavid kimi ziyalılarla ünsiyyəti, Xorasandakı, Bakıdakı həyatı və s. öz əksini tapıb. Kitab XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda mövcud olan ziddiyyətli, təzadlı şəraiti, erməni-müsəlman hadisələrini də şairin xatirələri fonunda görməyinizə şərait yaradacaq.

Bu kitabda müxtəlif illərdə yazılan, ayrı-ayrı mövzuları əhatə edən, yaşadığımız dövrün, cəmiyyətin və ölkənin müxtəlif problemləri əks etdirilən məqalələri toplanıb.

Bu kitabı oxuyub biləcəksiniz ki, Azərbaycana yeridilən Qırmızı Ordunu «xilaskar» kimi qələmə vermək üçün tarix saxtalaşdırılıb. Əslində bu ordu ölkəmizə dəvətlə, heç bir müqavimətsiz gəlməyib və gül-çiçəklə qarşılanmayıb!

Bu sənədli povestdə Səməd Vurğunun məşhur “Vaqif” pyesinin ilk tamaşasının tarixçəsindən, onun hansı çətinliklər, hətta qurbanlar bahasına ərsəyə gəlməsindən danışılır.

Героический подвиг нескольких сотен молодых азербайджанских солдат стояли насмерть на пути бронепоездов и десантной группы XI Красной Армии, известен немногим. Эта книга об этом историческом сопротивлении.

Azərbaycan davası böyük və müqəddəs davadır. Tez və ya gec – haqlı olduğumuzu, qürur və ləyaqətimizi bütün dünyaya sübut edəcəyik. Ancaq bu müqəddəs savaşı anlamaq, başqalarına anlatmaq və bu yolda usanmadan çalışmaq gərəkdir. Əlinizdəki kitab bu yöndə sizə əvəzsiz xidmət göstərəcək… Kitaba erməni qəsbkarlarının müxtəlif dövrlərdə dəyişdirdikləri 600-dək türk yer adlarının siyahısı əlavə olunub.

Həyatı daim keşməkeşli keçib. Dəfələrlə ölümün bir addımlığından qayıdıb. Ən müəmmalı işlərin öhdəsindən layiqincə gəlib. Həmişə özünü peşəkar prokuror sayıb. Cinayətlərin üstünü açmaq onun üçün iki vur iki imiş. Ta ki, «soyuq cəhənnəm» lə tanış olana qədər. "Soyuq cəhənnəm" heç bir həyat əlamətinin sezilmədiyi, arzuların, xəyalların puç olduğu, neçə-neçə talelərin yarımçıq qaldığı, cəmisi 70-80 nəfər sakini olan bir yerdir. Həmin insanları heç vaxt heç kim ziyarət etmir, hər birinin ölüm tarixi var, hər birinin qəbri onlar bura məcburi yerləşdirildiyi gün qazılıb. Buranın sakinləri xoşbəxtliyin, sevincin nə olduğunu bilmir, onların vücudunu yalnız bir hiss bürüyüb: ağrı. Bu sakinlər cəmiyyətdən təcrid olunublar, hər biri «edam» gününü gözləyir. Və bir gün sakinlərdən birinin intiharı ilə başlayan ölüm hadisəsinin ardınca silsilə qətllər törədilir. «Soyuq cəhənnəm» də baş vermiş bu intiharın orada yaşanılan ağrılarla bir əlaqəsi varmı? Qatil hər addımında meydan oxuyur. Qürurlu prokuror Loğman Əliyev bu çətin cinayət hadisəsinin üstünü aça biləcəkmi? Axtarış zamanı daha böyük çətinliklə qarşılaşan prokuror qanuna tabe olacaq, yoxsa vicdanının səsinə qulaq verəcək?

Kitabda Yaşar Bünyadın mütəlif illərdə yazdığı yeddi hekayə toplanıb. «Qoşalülə» hekayəsi «Ədəbi Azadlıq 2014» müsabiqəsində, «General» hekayəsi isə manera.az ədəbiyyat və mədəniyyət portalının 2014-cü ildə keçirtdiyi «Ən yaxşı hekayə» müsabiqəsində mükafata layiq görülüb. Müəllifin ikinci kitabıdır. Bundan qabaq «İblis busəsi» romanı oxuculara təqdim olunub.