Книги на азербайджанском языке

Vətəni uğrunda döyüşən zaman, Düşmənə güc gəldi Musayev Mərdan, Zəhmətkeş olubdu Vəli Qəhrəman, Geroyun,vəkilin adı söylənir.

Düşüncə, vicdan və ifadə azadlığının mənşəyini faydaçı baxış bucağı ilə ələ alan və bu azadlığın dairəsini müəyyən edən 19-cu əsrin başlıca filosoflarından, fikir tarixinin ən önəmli simalarından olan Con Stüart Millin «Azadlıq haqqında» kitabıdır.

Tanınmış şair Rasim Qaracanın bu şeirlər kitabı ikinci dəfə müəyyən dəyişikliklərlə çap edilib. 200 səhifədən ibarət olan bu kitabda şeirlər “əşyalar”, “inkar”, “erotik”, “aranjmanlar”, “birlər” başlığı altında toplanıb. Kitab “Başla” hərəkatının təşəbbüsü ilə nəşr edilib.

Əsərdə Sankt-Peterburqda kasıb bir həyat tərzi keçirərək yaşayan bir qızın həyatından danışılır. Yetim qalan bu qız daha sonra varlı bir ailə tərəfindən övladlığa götürülür. Ögey bacısı Katya ilə tanış olduqdan sonra onu sevməyə başlayır. Lakin bir gün Katya valideynlərinin təkidi ilə Moskvanı tərk etmək məcburiyyətində qalır və qarşıdakı 8 il ərzində Netoçka Katyanın böyük bacısı ilə yaşamağa məcbur olur. Get-gedə Katyanın bacısı Netoçka üçün ana rolunu oynayır. Əsər bu iki qız yenidən görüşmədən gözlənilmədən sona çatır.

Yann Martel, 1963-cü ildə İspaniyanın Salamanka şəhərində kanadalı diplomat ailəsində dünyaya gəlib. Valideynləri ilə birlikdə Avropanı, Mərkəzi və Şimali Amerikanı dolaşıb, Alyaskada, Kosta-Rikada yaşayıb. Yaşa dolduqdan sonra Türkiyəyə və Hindistana səyahət edib. Kanadanın Trent Universitetində fəlsəfə öyrənib, yoqa ilə məşğul olub. Y.Martelin ikinci romanı olan “Pinin həyatı” yazıçıya böyük uğur qazandırıb, bu əsərə görə 2002-ci ildə Booker mükafatına layiq görülüb. Əsərdə 15 yaşlı yeniyetmə Pinin başına gələn inanılmaz hadisələr, onun Sakit Okeanda kiçik bir qayıqda amansız təbiətə və onunla birlikdə sağ qalmış vəhşi pələngə qarşı müqaviməti, yaşamaq uğrunda mübarizəsi öz əksini tapıb. Roman əsasında çəkilmiş eyni adlı film keçən ilin sentyabr ayının 28-də Nyu-York kinofestivalında nümayiş etdirilib, bu kitab çapa hazırlandığı günlərdə 11 nominasiya üzrə Oskar mükafatına təqdim olunub. Hal-hazırda Yann Martel Kanadanın Saskaut şəhərində yaşayır.

Əsərdə müasir dövrümüzdə, nəinki Azərbaycanı, hətta bütün dünyanı əhatə edən bir çox problemlərə toxunulub. Qurandan çəkilən nümunələr və onların şərhi, alın yazısının fəlsəfi anlamı, əsl ədalətin qanunlarda deyil, insanın vicdanında təcəlli etdiyi, sevgi, dostluq, övlad-valideyn münasibətləri, şəxsiyyət azadlığı və s. kimi mövzulardan bəhs edən əsər, eyni zamanda şəxsiyyət azadlığı, səhiyyə və təhsil problemi, habelə qız-oğul övladları arasında ayrı-seçkilik, din pərdəsi altında gizlədilən şəxsi mənfəət, cəmiyyətdəki gərginlik və onların səbəbləri, narkotikanın gətirdiyi bəlalar haqqında danışır.

Əsərdə bir müstəntiq, ana qatili olan oğlanı və şahid qızı sorğu- sual edərək kitab boyu onların başlarına gələnləri, düşüncələrini dinləyir. Bütün əsər oglanla qızın dilindən danışılsa da arabir yazar özü “ zəruri müdaxilə”lər edərək mütəntiq haqqında da məlumat verir. Tipik bir azərbaycanlı müstəntiq ( hansı ki həyat yoldaşı sayəsində bu mərtəbəyə çatıb, özü də həyatda yarımçıq qalmış biridir), tipik bir azərbaycanlı oğlan ( hansı ki xəyallarında özünə romantik bir aləm qurmuş, ətraf mühitdən özünü təcrid etmiş biri) və tipik br azərbaycanlı qız ( Hansı ki o da özünə əvvəllər romantik bir dünya qurmuş, sonradan” oyanmış” və həyatda öz yerini tutmaqçün mümkün olan hər variantdan istifadə etməyi qərara almış biri ) öz dilləri ilə özlərini də, özlərinin timsalında cəmiyyətimizi də ifşa edirlər. Bu povestlə yazar əməlli başlı oxucularla oynayır, hərləyib- fırlayıb tələyə salır, onlara gülür. Gəlin düşündüyümü açıq deyim: yazar bu povestlə bütün ömrünü romantik kitablarla keçirən, həyatın gerçəkliklərinə aydın baxa bilməyərək hər şeyi filmlərdəki və kitablardakı kimi sanan, bir sözlə yüngül ədəbiyyat oxuyan az intellektli oxucuları öz ironiyasının hədəfinə çevirib. Əsərdə bəzən “ Min bir gecə nağılları”ndakı kimi təsvirlərə, 60- cı illərin bəzi bayağı sevgi ronalarındakı kimi bənzətmələrə, bəzən klassik poeziyamızdakı kimi uzun- uzadı və şişirdilmiş təşbihlərə rast gələcəksiz. Gənclərin cəmiyyətdə özlərinə yer tapa bilməməsi, mənasız sevgi yolunda oğlanın özünü fəda etməyə çalışması, bəzən intihar düşünməsi, bəzən pulsuzluğa dözməyib öz yoldaşlarını satması, qızın radioda işə düzəldikdən sonra tamam dəyişməsi, özündən “ təcrübəli “ radio işçisi olan qadından eşitdiyi məsləhət ( hansı ki bir neçə gün öncə o qadın bir müsahibəsində mətbuata tamam başqa sözlər demiş və qızın içini tirətmişdi ), özünü oğlandan yüksək tutması, onu alçaltması, hamısı cəmiyyətimizin güzgüsüdür. Siz, əziz oxucular, bu povesti oxuyun. Bəzən özünüzü də görəcək, özünüzə də gülündüyünün də şahidi olacaqsız. Düz fikirləşdiz əlbəttə, mən özüm də özümü gördüm bəzən, hətta qıcıqlandım da. Amma sonra anladım ki doğru deyilib, haqq olaraq gülünüb.

Bu dörd gürcü generalının- Dimitri Şalikaşvilinin, Georgi Kvinitadzenin, Şalva Mağlakelidzenin və George Maznişvilinin xatirələrini bir-birinə çox şey bağlayır. Bu memuarlarda Gürcüstanın müstəqillik dövrü, 1917-1921-ci illərin dramatik hadisələri, azad ölkənin işğalına səbəb olan daxili çəkişmələr, kənar qarşıdurmalar haqqında düzgün məlumat almağa kömək edir. Bu kitabda həm də digər tarixi mənbələrdə rast gəlinməyən, yaxud da çox zəif şəkildə təqdim olunmuş tarixi həqiqətlər çox əhatəli şəkildə öz əksini tapmışdır.

Bu hekayələrdə Qarabağ müharibəsində öldürülmüş, ya xud əlil olmuş, sağ qalsa da, ailəsini, yaxınlarını və gələcəyini itirmiş uşaqların faciəli taleyindən söz açılır. Ayrı-ayrı uşaqların həyatından bəhs etsə də, bunlar sanki bir ailənin uşaqlarının taleyidi. Oxşar talelər, oxşar kədər bütün uşaqların həyatını yaralayır. Həm azərbaycanlı, həm də erməni uşaqları üçün bu tale eynidir. Kitabda müharibənin qəddarlaşdırdığı hərbçilərin qadınlar, qocalar və uşaqların başlarına açdıqları müsibətlər qabardılsa da, bu çətin məqamda insani keyfiyyətlərini itirməyənlərin də obrazı önə çəkilib. Kitab uşaqların həyatından bəhs etsə də, uşaqlar üçün deyil, kütləvi oxucular üçün nəzərdə tutulub. Müəllifin bir xahişi var: bu hekayələri uşaqlarınıza oxumayın! Lütfən, uşaqlarınıza oxumayın!

İllər boyu həmişə bu suallarla qarşılaşmışam: “Amerika Birləşmiş Ştatlarının vərdiş edilmiş tarixindən olduqca fərqli olan bu kitabınızın gənclərə uyğun olduğunu düşünürsünüzmü? Bu hal ölkəmizlə bağlı məyusluq yaratmazmı? Hökumətin siyasətini bu şəkildə tənqid etmək doğrudurmu? Xristofor Kolumb, Endryu Cekson və Teodor Ruzvelt kimi xalqın ənənəvi qəhrəmanlarını bu cür alçaltmaq doğrudurmu? Quldarlıq və irqçiliyə, hindu qətliamına, işçi sinfinin istismarına və ABŞ-ın Amerikanın aborigenlərini məhv edərək genişləməsinə diqqət çəkmək vətən xainliyi deyilmi?”

İnsan maddi varlıq olduğu üçün mücərrəd aləmdəki gələcəyi görə bilmir. Onda bu qənaətə gəlirik ki, ya insan maddi aləmdən mücərrəd aləmə keçsin, ya gələcək mücərrəd aləmdən maddi aləməkeçsin, ya da ki, maddi varlıq olan insan mücərrəd ruhundan istifadə eləsin. Fikrimcə, insanın maddi aləmdən mücərrəd aləmə keçməsi ölməkdir. Gələcəyin maddi aləmə keçməsi indiki zamandır, yəni artıq gələcək sayılmır. Maddi cismdəki mücərrəd ruhdan istifadə etmək də 6-cı hissin oyanması, bəsirət gözünün açılmasıdır.

Ancaq səmimi, dürüst insan olsan, özün olmağa inad etsən, hamı tərəfindən lənətlənərsən. Hamı tərəfindən lənətlənmiş biri olmaq üçün gərək böyük cəsarətin ola. Təkcə ayaqüstdə durub Hamı kimi olmayacağam? yaxşı yaxud pis, qəbul ediləcək yaxud əksinə, hörmətli yaxud hörmətsiz, necə olsam da, özüm olacağım, başqa kimsə olmayacağım məsələsidir. -deyə bilmək üçün gərək skeleti dəmirdən olan bir insan olasan. Bu, həyata qarşı son dərəcə üsyankar yanaşmadır. Bu, səfalət bataqlığından çıxmaq istəyən hər bir fərdin ehtiyac duyduğu əsas üsyandır.

Bu kitabda müəllifin minatür şeirləri toplanmışdır.

İlk sevgi haqqında 10 hekayə. Qarabağ müharibəsi veteranı Kamil Dadaşovun gündəlikləri əsasında 2013-cü ildə qələmə alınıb. Vətən yolunda canını vermiş bütün oğul və qızlarımızın xatirəsinə həsr olunur.

"..Qırmızı, bir xatirədir. Zərərsiz və kiçik xatirə. Mavi, soyuq, isti, qaranlıq, yaşıl, dəniz, A’nın tələffüzü, qaçmaq və gülmək ən incə təfərrüatlarına qədər işlənilib yaddaşa yüzlərlə ya minlərlə neyron şəbəkəsi tərəfindən həkk olunmuş xatirələrdir. Bütün bu zərərsiz və kiçik təfərrüatlar birləşərək daha böyük, kompleks və bəzən zərərli xatirələr yaradırlar.." – kitabın arxa qapağından Yazar bu əsərində insanın varlıq və yoxluq arasındakı tərəddüdünün dərinliyinə enərək ortaya çıxan vəsvəsənin fəlsəfi və psixoloji prinsiplərini incələyir. Xoşbəxtlik və bədbəxtlik arasında dillemada ilişib qalan insanoğlunun bütün həyat mübarizəsinin tragediyadan qaçma olduğuna deyinir. Köçəri həyat yaşayanların hekayələrindən bəhs edən yazar nostalgiya və əskiklik hissinin niyə və necə müasir xəstəlik formasına çevrildiyindən danışır. Yalnızlıq, depressiya, işsizlik, yadlaşma, narkotik və seks distopiyasının içində boğulan müasir gəncliyin iztirablarını elmi və ədəbi nöqteyi nəzərdən ələ alan yazar hadisələrə təkamülün gözü ilə baxaraq insanın niyə genetik və coğrafi determinizmin qurbanı olduğunu aydınlaşdırmağa çalışır. Gənc protoqonistin bütün yanlış və doğru düşüncələri, ideologiyaları gün üzünə çıxarıləb vərəqlərə səpələnir. Kitabın ana mövzusu evtnaziyadır. Həkim dəstəkli intihar. Evtanaziya tamamilə leqal olsaydı və hər kəs istədiyi vaxtı həkimə gedib həyatını sonlandıra bilsəydi nələr baş verərdi? Romandakı futuristik evtanaziya kapmları məhz bu fikir üzərinə inkişaf etdirilmişdir. Evtanaziya kampına yola düşən pratoqonistimizi nələr gözləyir?

“Wittgensteinin qardaşı oğlu” – avstriyalı yazıçı Thomas Bernhardın (1931-1989) avtobioqrafik romanıdır, ilk dəfə 1982-ci ildə nəşr olunub. Əsər müəllifin məşhur avstriyalı filosof Ludwig Wittgenstein’in bacısı oğlu Paul Wittgenstein’lə dostluğundan bəhs edir. Paul naməlum psixi xəstəlikdən əziyyət çəkir, paralel olaraq Bernhard’ın da ağ ciyərlərində problem var. Əsərin adında D.Didronun “Ramonun bacısı oğlu” əsərinə göndərmə var. Hər iki əsərdə bacıoğluların həyata yararsız olmaq dərəcəsində həssas təbiətləri var. Hadisələri təsvir etdikcə Thomas Bernhard eyni zamanda Avstriya cəmiyyətindəki boşluğun sirrini açır. Xarici ölkələrdə yüksək dəyər görən yazıçını tənqidi baxışlarına görə öz vətənində Nestbeschmutzer (öz yuvasını kirlədən) adlandırıblar, onu Avstriyanın şöhrətinə kölgə salmaqda günahlandırıblar. “Wittgensteinin qardaşı oğlu” romanı Thomas Bernhard’ın Azərbaycan oxucusu ilə ilk görüşüdür.

Doktor Ferqüson əksəriyyətin haqqında çox şey bilmədiyi Afrikanı başdan-ayağa dolaşmaq fikrinə düşür, özü də hava şarı ilə! Beləcə, o və iki sadiq yoldaşı qeyri-adi hadisələrin iştirakçısına çevrilirlər.

Bu roman maraqlı süjetə malikdir: Fransa kralı XVI Lüdovikin kraliça üçün sifariş etdiyi bahalı boyunbağı saray daxilindəki ziddiyyətlər fonunda ağlasığmaz əhvalatların baş verməsinə gətirib çıxarır…

Roman məşhur xəfiyyə Şerlok Holmsun doktor Vatsonla tanışlığı ilə başlayır. Londondakı iki müəmmalı ölüm isə bu tanışlığı dostluğa çevirir. Məlum olur ki, hər iki ölüm əslində qətldir…

Bu romanda Siril, Anteya, Robert, Ceyn və Quzu adlı bacı-qardaşlar yay tətili zamanı Sammied adlı qum pərisi ilə rastlaşır, beləcə, ağlasığmaz macəraların ağuşuna düşürlər.